Wywiad z Bernadetą Prandzioch – autorką „Terapeutki”

Rozmowa z Bernadetą Prandzioch,

debiutantką wśród autorek kryminałów, autorką Terapeutki!

1. Pracujesz jako psychoterapeutka i właśnie wokół terapii osnułaś wątek powieści. Jak wyglądał początek? Co wpłynęło na decyzję o napisaniu książki? Myśl o niej przyszła podczas pracy, miała związek z jakimś etapem kariery zawodowej?

Bernadeta Prandzioch: W zasadzie to pracuję jako psycholog, przez kilka lat współprowadziłam terapie grupowe, ale teraz zawodowo działam bardziej w obszarze medycznym – szkolę lekarzy z relacji z pacjentami, służę pacjentom swoją psychologiczną wiedzą, tworzę materiały edukacyjne i kampanie społeczne.

Maciej Parowski zawsze powtarza debiutantom, że najlepiej jest pisać o tym, co się zna, dlatego wątki psychologiczne wydały mi się naturalne na początek. Od pierwszych przebłysków intuicji do wydania książki minęło kilka lat – zarys powieści powstał pod koniec moich studiów, a więc wtedy, kiedy dopiero zaczynałam pracę psychologa.

2. Czujesz się bardziej psychologiem czy pisarką? A może jednym i drugim? Z pacjentami o książkach nie rozmawiasz? 🙂 

Bernadeta Prandzioch: Na pewno nie czuję się jeszcze pisarką, psychologiem – zdecydowanie bardziej. W sferze zawodowej te dwie rzeczywistości są dla mnie rozdzielone, zresztą od dawna – już podczas studiów równolegle zajmowałam się literaturą – pisywałam sporo recenzji, esejów do różnych czasopism i publikowałam też swoje opowiadania.

Natomiast na pewno jest tak, że psychologia niesamowicie pomaga w pisaniu, bo tak naprawdę jedno i drugie sprowadza się do tego samego: próby zrozumienia drugiego człowieka, wniknięcia w jego motywacje, poznania mechanizmów rządzących zachowaniem i wywiedzenia z tego jakiegoś wzorca. Przy czym w psychologii służy to pomocy innym, a w literaturze pozwala stworzyć przekonujących bohaterów oraz – co wydaje mi się istotniejsze – opowiedzieć czytelnikom coś ważnego, z czym być może będą mogli się zidentyfikować albo co pozwoli im spojrzeć na rzeczywistość z innej perspektywy.

3. Łączenie wiedzy psychologicznej ze śledztwem było wielokrotnie z powodzeniem wykorzystywane w powieściach i serialach. Czym wyróżnia się Twoja książka na tle szeregu podobnych na rynku?

Bernadeta Prandzioch: Pewnie przede wszystkim tym, że napisana jest z perspektywy osoby, która zupełnie nie ma ochoty w śledztwie uczestniczyć. Zwykle w powieściach i serialach podążamy za bohaterem, który prowadzi dochodzenie albo jest w nie aktywnie zaangażowany, a Marta najchętniej uciekłaby przed wszystkim, co dotyczy sprawy zabójstwa. Tym samym utrudnia nieco czytelnikowi znalezienie odpowiedzi na pytanie, kto jest mordercą, i wybija ze znanego z innych książek rytmu.

4. Opowiesz o doświadczeniu, jakim było tworzenie bohatera? Marta Szarycka jest taka, jak sobie ją od początku wyobrażałaś, czy zmieniała się w trakcie pisania?

Bernadeta Prandzioch: Tak, Szarycka jest taka, jaką ją od początku widziałam, ale sprawiła mi niemało trudności podczas pisania. To nie jest bohaterka, którą łatwo polubić. Jej zachowania są często nieracjonalne, czy wręcz irytujące. To było dla mnie momentami wyzwanie: zupełnie wyłączyć siebie, swoją osobowość, i podążać za bohaterką, starać się myśleć nią, przeżywać nią. Trochę tak jakbym użyczała komuś siebie.
Mój przyjaciel po lekturze książki zadzwonił do mnie, żeby podzielić się wrażeniami, i pierwsze, co powiedział, to: „Ależ mnie ta Szarycka wkurzała. Najchętniej wepchnąłbym ją pod tramwaj za te jej akcje”. To był dla mnie duży komplement. Nie ma nic trudnego w stworzeniu bohatera, z którym czytelnik od razu się identyfikuje. A ja chciałam go wkręcić, żeby na koniec musiał zrewidować swoje poglądy.

5. Twój kryminał jest szczególny. Czytając, miałam wrażenie, że najbardziej fascynującą częścią książki jest odkrywanie zagmatwanej historii głównej bohaterki i że to ona jest ważniejsza niż zbrodnia. Morderstwo zmusza do tego, by zmierzyć się ze starymi ranami, czyli jest jak dziwna, okrutna, ale jednak – terapia?

Bernadeta Prandzioch: Świetnie, że zwróciłaś na to uwagę, bo właśnie taki był zamysł. Dla mnie od początku najważniejsza była Marta i jej historia. Opowieść o kimś, kto pozornie rewelacyjnie radzi sobie w życiu, odnosi sukcesy, jest spełniony, ale jednocześnie nosi w sobie bagaż trudnych doświadczeń i nie do końca zaleczone rany. Myślę, że często nie zdajemy sobie sprawy, ile takich osób jest wokół nas. Mamy skłonność do surowego oceniania innych, zwłaszcza gdy w naszej ocenie postępują niewłaściwie, nieracjonalnie – nie zastanawiamy się, co może się za tym kryć.

Ale żeby to opowiedzieć, potrzebowałam czegoś, co zaintryguje czytelnika, poprowadzi go przez książkę. I tak powstała kryminalna intryga, zapoczątkowana morderstwem dziecka. Chciałam, żeby powieść można było odczytywać na różnych płaszczyznach. Jeśli kogoś interesuje jedynie klasyczne podążanie tropem tego „kto zabił” – może to zrobić. Ale jeśli ma ochotę spojrzeć na to wszystko głębiej, to dostrzeże inne, zupełnie niekryminalne wątki.

6. Myślisz już o kolejnych powieściach? Zamierzasz pozostać przy kryminale, może stworzyć cykl książek z Martą Szarycką, jeśli oczywiście możesz uchylić rąbka tajemnicy?

Bernadeta Prandzioch: Myślę, że z Szarycką pożegnałam się na dobre. Potrzebuję teraz kilku tygodni oddechu. Mam parę pomysłów na następną powieść, ale muszę przeanalizować, który z nich jest na tyle dobry, by związać się z nim na kolejnych kilkanaście miesięcy. Czy będzie to kryminał – tego nie mogę obiecać.